2194- Arpa, buğday veya diğer bir mahsulün
ekilmesi için kiraya verilen tarlanın kira bedeli aynı tarlanın mahsulünden
tayin edilirse, kira sahih değildir.
2195- Kiraya verilen mal kiracıya teslim
edilmedikçe, mal sahibi onun kirasını talep edemez. Yine bir işi yapmak üzere
ecîr olan kimsenin de o işi yapmadan önce ücretini talep etme hakkı yoktur.
2196- Kiraya verilen mal teslim edildikten sonra
kiracı onu teslim almasa veya teslim alsa da kira müddetinin sonuna kadar
yararlanmasa bile, yine de kira bedelini vermesi gerekir.
2197- Belli bir günde bir işi yapmak üzere ecîr
olan kimse, o amaçla belirlenen günde hazır olur ama ecîr tutan kimse o işi ona
yaptırmazsa, yine de ücretini vermelidir. Meselâ, belirli bir günde elbise
dikmesi üzere bir terziyi ecîr tutar, terzi de o günde elbiseyi dikmek için
hazır bulunursa, ona dikilecek kumaşı vermese bile ücretini vermelidir. Hatta
hazır olduktan sonra ister boş kalsın, isterse kendisine veya başkasına bir iş
yapsın fark etmez.
2198- Kira müddeti bittikten sonra, kiranın
batıl olduğu anlaşılırsa, kiracının normal sayılan miktarı kira karşılığı
olarak mülk sahibine vermiş olması gerekir. Örneğin, yıllığı bir milyon liraya
anlaşılan evin kira akdinin batıl olduğu anlaşılınca, eğer o evin yıllık kira
bedeli normal olarak beş yüz bin lira ise, beş yüz bin ve eğer iki milyon ise,
iki milyon lira verilmelidir. Kira müddetinden bir miktar zaman geçtikten sonra
batıl olduğu anlaşılan kirada da hüküm aynen geçerlidir, yani o geçen müddetin
kirası normal fiyat üzerinden ödenmelidir.
2199- Kiralandıktan sonra zayi olan malın
korunmasında kiracı ihmalkârlık etmez ve onu aşırı derecede kul-lanmazsa, mal
sahibine herhangi bir şey vermekle yükümlü değildir. Yine terziye verilen
kumaşın zayi olmasında terzinin kusuru söz konusu olmazsa, bedelini mal
sahibine ödemesi gerekmez.
2200- Sanatkâr olan bir kimse, aldığı şeyi zayi
ederse, zâmindir; bedelini sahibine ödemelidir.
2201- Bir kasap, ücretsiz veya ücret karşılığı
bir hayvanı [kesmek için ecîr olur ama onu] şer'i ölçülere uygun şekilde
kesmezse, hayvanın bedelini sahibine ödemelidir.
2202- Ne kadar yük yükleyeceğini belirterek bir
hayvanı kiralayan kimse, belirttiğinden fazlasını yükler ve hayvanın
sakatlanmasına veya ölmesine sebep olursa, tazminat ödemelidir. Taşıyacağı
yükün miktarını belirtmez ama normalden fazla yükler ve hayvanın telef olmasına
veya sakatlanmasına sebep olursa, yine de hüküm aynen geçerlidir.
2203- Bir hayvan, kırılacak yükü taşımak için kiraya
verilir, ürkmesi veya ayağının kayması sonucu yük kırılırsa, hayvan sahibi
zâmin değildir. Ancak, sahibinin vurması veya benzeri bir iş yapması sonucu
hayvan düşerek yükü kırarsa, zâmindir; [bedelini kiralayana vermesi gerekir.]
2204- [Sünnet etmek üzere ecîr tutulan kimse,]
sünnet ettikten sonra çocuğa bir zarar verir veya çocuk ölürse, normalden fazla
kestiği takdirde zâmindir, aksi hâlde zâ-min değildir.
2205- Bir doktor kendi eliyle hastaya ilaç verir
veya hastaya hastalığı ile ilacını söyler, o da ilacı alıp kullanırsa, eğer
doktor yanlış tedavide bulunur ve dolayısıyla hastaya herhangi bir zarar
dokunur veya ölürse, zâmindir. Şayet, "Falan ilâç falan hastalık için
iyidir." der ve hasta da o ilacı kullanmakla zarar görür veya ölürse, doktor
zâmin değildir.
2206- Bir doktor hastanın kendisinden veya
velisinden muvafakat name alarak hastaya herhangi bir zarar dokunduğunda
sorumlu olmayacağını söyler, gereken ihtiyat ve dikkati de göstermesine rağmen
hasta zarar görür veya ölürse, zâmin değildir.
2207- Mal sahibi ile kiracı karşılıklı rıza ile
kira akdini bozabilirler. Bunun gibi kira akdini okurken, her ikisinin veya
birisinin akdi bozma hakkına sahip olduğunu şart koşarlarsa, sözleşmeye uygun
olarak kirayı bozabilirler.
2208- Aldatılarak zarar gördüğünü anlayan ve
anlaşma anında bunu fark etmeyen kiracı veya mal sahibi, kirayı bozabilir.
Fakat anlaşma yaparken, aldatılmış olsalar bile anlaşmayı bozma haklarının
olmadığını şart koşarlarsa, anlaşmayı bozamazlar.
2209- Kiraya verilen mal, kiracıya teslim edilmeden
önce gasp edilirse, kiracı anlaşmayı bozup mal sahibine verdiğini geri almakla
gasp edenin elinde kaldığı süreyi normal fiyat üzerinden hesaplayıp kira
parasını gasp edenden alarak anlaşmayı bozmamakta serbesttir. Örneğin, beş yüz
bin lira verip bir aylığına kiraladığı hayvan on gün gasp edilir ve onun on
günlük normal kirası yüz elli bin lira olursa, kiracı o miktar parayı gasp eden
kimseden alabilir.
2210- Kiracının kiraladığı mal, ona teslim
edildikten sonra başkası tarafından gasp edilirse, kiracı akdi bozamaz; ama
onun normal kira parasını gasp edenden alabilir.
2211- Ev sahibi, kirada belirtilen süre bitmeden
önce mülkü kiracıya veya başka birine satarsa, kira bozulmaz ve kiracı kira
parasını satana vermelidir.
2212- Kiralanan bir mülk, kira müddeti
başlamadan önce kullanılmaz hâle gelir veya şart koşulan menfaate elverişli
olmayacak şekilde harap olursa, kira batıl olur, kiracının mülk sahibine
verdiği para da geri döner. Hatta onun az bir miktarından bile yaralanma imkânı
olursa, kiracı kirayı bozabilir.
2213- Kiralanan bir mülk, kira süresinden bir
müddet geçtikten sonra kullanılmaz duruma düşer veya belirtilen menfaate artık
elverişli olmazsa, kiranın kalan müddeti batıl olur. Hatta sınırlı olarak onun
az bir miktarından yararlanma imkânı olsa bile, geri kalan müddetin kirasını
bozabilir.
2214- Kiraya verilen iki odalı evin bir odası
bozulunca, bakılır: Eğer ev sahibi onu hemen tamir eder ve elde edilmesi
amaçlanan menfaate hiçbir zarar dokunmazsa, kira bozulmadığı gibi kiracı da
kirayı bozamaz. Fakat yapılan tamiratın uzun sürmesi nedeniyle amaçlanan
menfaatten bir süre yararlanmama söz konusu olursa, o miktara oranla kira batıl
olur ve kiracı da sürenin geri kalan kısmını feshedebilir.
2215- Kiraya verenle kiracıdan birisi ölürse,
kira batıl olmaz. Ancak kiralanan ev kiraya verenin kendi malı olmazsa,
örneğin, bir başkasının; "Hayatta olduğu müddetçe yararlansın." diye
vasiyet ettiği evi kiraya veren kimse, kira müddeti tamam olmadan önce ölürse,
öldüğü günden itibaren kira batıl olur.
2216- İş sahibi, işçi bulması için bir ustayı
vekil tutar, o da ücret olarak iş sahibinin verdiğinden daha az bir miktarı
işçilere verirse, artan kısmı kendisine alması haramdır; onu iş sahibine iade
etmesi gerekir. Ancak bir binayı yapmak için ecîr olan kimse, işi kendisinin
yapmasıyla başkasına vermesi hususunda yetkili olduğunu şart koşar ve işi
başkasına yaptırarak kendisi için aldığı paranın az bir miktarını ona verirse,
artan miktarı alması helâldir.
2217- Eğer boyacı, örneğin bir kumaş parçasını
mavi renge boyaması hususunda mal sahibine söz verir, fakat daha sonra başka
bir renge boyarsa, [mal sahibinden herhangi] bir şey talep etme hakkı yoktur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder